Op 10 mei vond in Electron|MotMot gallery in Breda de tweede lunchlezing plaats in het kader van de ontwerpcompetitie Europan, met als thema Living Cities. Europan is de langstlopende en meest omvangrijke ontwerpwedstrijd van Europa voor jonge architecten. In Nederland focust deze 17de editie van de competitie op zes locaties in de Stedelijke Regio Breda-Tilburg.
De bijeenkomst werd ingeleid door een serie filmpjes, die de zes locaties introduceerden. Tijdens de lunchlezing, die aansloot op het Europan-thema, vertelde architect Michiel van Loon van Mei architects and planners (Rotterdam) over hun project SAWA, een circulair, 50 meter hoog woongebouw in ontwikkeling in het hart van de Rotterdamse woonwijk Lloydkwartier. SAWA wordt gepresenteerd als ‘het gezondste gebouw van Nederland’, en is gericht op CO2-reductie, het versterken van biodiversiteit en het maken van een circulair gebouw met betaalbare woningen voor een inclusieve community. De naam van het terrasvormige gebouw verwijst naar de getrapte rijstvelden, sawa’s, en is een verwijzing naar de geschiedenis van de plek. Hiervandaan vertrokken vroeger de passagiersschepen van rederij Lloyd naar het oosten van de wereld.
SAWA
SAWA is een terrasvormig, compleet houten woongebouw, met een mix van huur- en koopwoningen die flexibel indeelbaar zijn. In de plint komen horeca en maatschappelijke voorzieningen. Het complex wordt circulair gebouwd. Gedeelde functies als shared mobility, klusmateriaal en een moestuin zijn onderdeel van het project. Er zijn gemeenschappelijke ruimten, er is veel buitenruimte en het ontwerp is natuurinclusief: vaste bloemen- en plantenbakken en plek-specifieke beplanting maken de terrassen en balkons aantrekkelijk voor vogels, bijen, vlinders en andere insecten.
Van Loon: ‘Uitgangspunt bij het ontwerp van Sawa was: wat kunnen we in een gebouwde omgeving bijdragen aan circulariteit? Om dat te bereiken moet je in je benadering niet alleen architect/ontwerper, maar ook ontwikkelaar zijn.’ Ter illustratie toonde Van Loon een woordenwolk, die hij de ‘Wolk van ellende’ noemde, met sleutelwoorden als woningtekort, klimaatverandering, grondstoffenschaarste en insectensterfte. Van Loon: ‘Met SAWA willen we echt een bijdrage leveren aan de omgeving.’
Hout
Gekozen werd om het terrasvormige gebouw te bouwen in hout – CLT (cross laminated timber) -, volgens een modulair systeem. Van Loon: ‘Hout stoot geen CO2 uit, maar slaat het op, en is herbruikbaar.’ Voor elke gebruikte boom worden er vier terug geplant. Gerecycled dakgrind neemt de plaats van beton in. ‘Circulair bouwen is complex. Er wordt minimaal beton en staal gebruikt, wat betekent dat je oplossingen moet vinden voor problemen met geluid, trillingen en brandveiligheid. En de materialen moeten hergebruikt kunnen worden. Ook is het zoeken om aan de vereiste keurmerken te kunnen voldoen,’ aldus van Loon. ‘Het was een complex project om te ontwikkelen, maar nu hebben we wel een circulair systeem in handen.’
Panel
Tijdens het panelgesprek werd ingegaan op wat biobased en circulair bouwen kan betekenen voor de Stedelijke Regio Breda-Tilburg. Het panel bestond uit Bas van Gerwen (senior adviseur economie gemeente Breda), Ruben Donselaar (regiomanager Synchroon) en Pierre Maas (partner en architect Rothuizen Architecten).
Op de vraag naar hobbels in de weg, antwoordde Maas dat het voor een traditioneel bouwbedrijf bij een circulair project best lastig is om aan de vereiste keurmerken te voldoen. Van Loon gaf eerder al aan dat dat bij SAWA ook tot hersenbrekers had geleid.
Donselaar stelde dat het vooral van belang is om een goed team samen te stellen, met deelnemers die ook inzicht hebben in de andere branches. Donselaar: ‘Als bedrijf heb je een klimaatplan nodig om zo’n project aan te pakken. Maar het is wel ingewikkeld.’
Ook Van Gerwen stelt dat de inzet van alle betrokken disciplines nodig is bij een circulaire aanpak. ‘Je moet er met z’n allen voor gaan. Dit is wel een belangrijk voorbeeldproject, ook voor gemeenten. Breda wil er wel mee aan de gang, en circulair slopen doen we ook.’
Vanuit het publiek komt de vraag hoe een architect een ontwikkelaar kan overtuigen. Donselaar: ‘Circulair bouwen is duurder, dat is een gegeven. De eindgebruiker/belegger moet er de waarde van inzien.’
‘Je moet ook de eindwaarde meenemen,’ vult Maas aan. ‘De grondstoffen kunnen later weer gemined worden.’
Van Loon: ‘Het is ook zinnig om in het begin al de diverse scenario’s te schetsen. Daarmee biedt je ruimte om te kijken of er nog gewijzigd moet worden.’
Wat het panel de jongere generatie architecten mee wil geven? Maas: ‘Verhef je stem en gebruik je kennis.’
Donselaar: ‘Bevraag elkaar.’
Van Gerwen: ‘Praat ook met mensen van buiten je vakgebied. Daar steek je meer van op.’
De bijeenkomst werd gemodereerd door Monique Voet (docent/onderzoeker Avans Bouwkunde).
De lezing werd bijgewoond door zo’n veertig belangstellenden.
Foto: © 2o23 Roel Wildervanck