Met een lunchlezing op woensdag 29 maart in Electron|MotMot gallery Breda begon in Nederland de 17de editie van de ontwerpcompetitie Europan, met als thema Living Cities. Europan is de langstlopende en meest omvangrijke ontwerpwedstrijd van Europa voor jonge architecten. In Nederland focust de competitie op zes locaties in de Stedelijke Regio Breda-Tilburg (SRBT). Tijdens de lunchlezing werden de zes locaties gepresenteerd en discussieerden verschillende oud-winnaars over het belang van Europan.
Nadat moderator Marc Holvoet (Urban Living Lab) het publiek welkom had geheten, ging hij kort in gesprek met Madir Shah, Nederlands directeur Europan. Shah – zelf een van de winnaars van Europan 5 – lichtte toe wat Europan inhoudt en constateerde dat er in de afgelopen tien jaar een verschuiving is opgetreden: was het eerder vooral ‘leuk’ en leerzaam om aan de competitie mee te doen, tegenwoordig wil Europan vooral locaties helpen vragen te stellen en daarbij jongeren een kans geven. Shah: ‘Europan is research via design. Het is een open proces. De ideeën die het oplevert zijn de start voor een goede discussie. Het is een instrument om kwaliteit te leveren.’
Oud-deelnemers
Daarna volgde een gesprek met vier Bredase oud-winnaars/-deelnemers: Jeroen van Poppel, Pascal Grosfeld, Bart van der Velde en Pieter Delacourt. Zij presenteerden kort hun plannen en vertelden wat deelname aan Europan hen heeft gebracht.
Van Poppel was een van de winnaars van Europan 12, met een plan voor een voormalig industrieterrein in Kaiserslautern. Van Poppel: ‘Meedoen is al een heel avontuur. Na afloop zijn we op initiatief van Europan met alle winnaars naar Pavia geweest voor een nieuwe, gezamenlijke opdracht. De kennis die je gedurende de competitie opdoet, pas je later weer toe in je eigen werk.’
Pascal Grosfeld en Bart van der Velde deden samen mee aan Europan 5. Ze wonnen met een model om ‘lichtvoetig’ te bouwen op de Finse eilanden. Dat ondanks het feit dat hun presentatie niet de beoogde finesse had door problemen met de printer, vlak voor de deadline. Van der Velde benadrukte dat het om de inhoud gaat, de kwaliteit. ‘Je moet doorontwerpen tot je niet meer kan en niet te snel tevreden zijn. Het is toch een ideeënprijsvraag; een goed idee wint. Het gaat om onderzoek en ontwikkeling. De presentatie is een sluitpost.’ Grosfeld stelde dat het belangrijk is om mee te doen om te winnen, anders werkt het niet. Net als Van Poppel heeft hij ook ervaren dat meedoen veel kennis oplevert, die later weer van pas komt. Uit de samenwerking van Grosfeld en Van der Velde is een groot bureau voortgekomen.
Architect Pieter Delacourt was runner up bij Europan 12. Hij koos samen met Ton van Beek, die vooral gespecialiseerd was in de buitenruimte, voor de locatie van de voormalige suikerfabriek in Groningen, een gebied vergelijkbaar met ’t Zoet in Breda. Delacourt: ‘Die samenwerking heeft veel opgeleverd, je versterkt elkaar. Een divers team is echt een pre; daar waar diverse disciplines samenkomen, ben je sterk.’ Na hun deelname aan Europan gingen Delacourt en Van Beek samen als één bureau verder.
SRBT
Na het gesprek met de architecten lichtten stedenbouwkundigen Peter van Schie (Breda) en Marco Visser (Tilburg) de locaties in de SRBT toe. De eenenvijftig gekozen locaties van Europan 17, waarvan er zes in de SRBT liggen, staan model voor vraagstukken die momenteel op veel plekken spelen. ‘Tilburg en Breda werkten al samen aan verbetering van de regio toen de kans kwam om deel te nemen in Europan. Die grepen we met beide handen aan, ’ aldus Visser. ‘Dit zijn de opgaves waar Europa nu voor staat.’
Etten-Leur
In Etten-Leur gaat het om de transformatie van een verouderd, overdekt winkelcentrum in het hart van de stad. De vraag is of dit ook het winkelcentrum van de toekomst is; de locatie vraagt om een duurzame, toekomstbestendige transformatie met een mix van functies – wonen, werken, winkelen, ontmoeten – die bijdraagt aan een levendig centrum.
Groenewoud
Groenewoud in Tilburg is een typische naoorlogse wijk met stempelbebouwing. Het groene hart vormt eerder een struikelblok dan een kwaliteit. Hoe kan Groenewoud worden getransformeerd tot een levendige, aantrekkelijke woonwijk waar het ook in de toekomst prettig wonen is? De vraag is hoe om te gaan met de sociale opgave, de bouwkundige opgave, et cetera. Hoe kan de wijk leefbaarder worden en bovendien verdichten?
Kenniskwartier
Locatie Kenniskwartier ligt dicht bij Tilburg University en station Tilburg Universiteit. De vraag is om een iconisch wooncomplex te ontwerpen, met gemengde functies, dat eraan bijdraagt om talent aan te trekken en te behouden. Wat is een interessante mix, en wat voor gebouw/openbare ruimte past daarbij?
Schorsmolen
Wederopbouwwijk Schorsmolen, aan de rand van het Bredase centrum, heeft op papier alles om een prettige wijk te zijn, maar mist dynamiek. De woonblokken hebben geen duidelijke voor- of achterkant, de openbare ruimte is niet gedefinieerd. De wijk heeft behoefte aan een kwaliteitsinjectie.
’t Zoet
De locatie op het voormalige fabrieksterrein ’t Zoet Breda, prominent gelegen aan de Mark, vraagt om een ‘curated cultural quarter’, met een aantrekkelijke mix van wonen, werken en verblijven. Daarbij moet er rekening mee worden gehouden dat de rivier ruimte nodig heeft.
Waalwijk
De vraag is om de locatie in Waalwijk, nu nog een parkeerplaats aan de rand van het centrum, pal aan de snelweg, te transformeren tot een uitbreiding (en verdichting) van het centrum, die de identiteit van Waalwijk onderstreept, en een nieuwe OV-hub, die de afhankelijkheid van de auto verkleint. Hoe geef je dat vorm?
Slot
De bijeenkomst werd afgesloten met een vragenrondje. ‘Door deelname aan Europan krijg je antwoorden en inzichten die je niet verwacht en anders niet had gekregen, ’ antwoordt Van Schie op de vraag wat Europan oplevert voor de SRBT. ‘Het geeft veel energie om dit samen te doen,’ vult Visser aan. ‘En het gaat natuurlijk ook om het scannen van talent.’
Wat de SRBT met al die plannen gaat doen? Visser: ‘Er denkt een hele club mee. We verzamelen al het materiaal dat het oplevert, en komen met anderen in contact met dezelfde thema’s. We verwachten dat het allerlei elementen oplevert die we later in kunnen zetten.’
De lezing trok ruim 70 bezoekers.