“Crossarts verovert ruimte voor kunst en cultuur en werkt zo mee aan de groei en bloei van Breda”
Met het motto van Crossarts heet Ton van Beek van BLASt de circa 75 bezoekers welkom bij de afsluiting van drie jaar activiteiten van Crossarts. “En dat veroveren houdt niet op, dat moet zo blijven, ook als Crossarts stopt,’’ vervolgt hij. Nadat hij kort doel en werkwijze van BLASt heeft omschreven benadrukt hij het grote belang van kunst en cultuur en met name het aanzetten van de verbeelding bij de ontwikkeling van de ‘nieuwe’ stad. Dat nu, heeft Crossarts overtuigend aangetoond. We kijken vanavond hierop terug en focussen vooral op het laatste jaar:
De Liefde voor de Mark
Ruud Reutelingsperger van kunstenaarscollectief Observatorium blikt in zijn presentatie terug op de samenwerking met CrossArts die een jaar geleden begon en waar zij de vraag stelden ‘hoe de ontwikkeling van de stad niet alleen een vraag voor enkelen kan zijn, maar hoe dat stad maken belangrijk kan worden voor iedereen’. Want in het streven naar een meer duurzame, innovatieve, eerlijker, democratische, sociale, gezonde en meer culturele stad is meerstemmigheid noodzakelijk, zo stelt hij. Het is daarom dat we zoveel mogelijk verschillende verhalen moeten ophalen over de stad en in dit geval over de rivier de Mark. In verhalen worden verbindingen gelegd tussen mensen onderling en tussen mensen en ideeën. Met die verhalen zijn we op zoek naar een ziel van een plek, van een stad. Hij noemt het voorbeeld van Nantes waar kunst en cultuur een belangrijke rol zijn gaan spelen in de stadsvorming en zo een gebiedsbiografie zijn gaan geworden. En zo’n gebiedsbiografie, artistiek en cultureel stond hen ook voor ogen voor het gebied op en rond de Mark. Daartoe namen wij mensen mee op reis van de bron tot in de stad en voelden ons als de heilige Christoffel, de veerman die mensen op zijn rug over het water droeg. “Met (als motto) Liefde voor de Mark hebben we allemaal op een nieuwe manier leren kijken,” zegt Ruud. Al die verhalen van de stad, waren input voor een verhaal voor de stad, een visioen, met de grote Mark als icoon voor een nieuwe stad. De culturele, artistieke gebiedsbiografie heeft vorm gekregen in een routekaart voor de toekomst met een selectie van die verhalen en samengevat, een vijftal aanbevelingen, om door te gaan. Dat is nu ook aan beleidsmakers en aan ontwikkelaars die stedebouw en architectuur weten te koppelen aan kunst en cultuur.
Doorgaan
Een van die ontwikkelaars zou zomaar BPD kunnen zijn waarvan Sharon Oldenkotte Vrolijk van het BPD Cultuurfonds vervolgens wordt geïnterviewd door Ton van Beek. Vanaf de start van BPD, jaren vijftig vorige eeuw, hebben kunst en cultuur steeds een belangrijke rol gespeeld. Het valt haar op dat in Breda een drive merkbaar is om de culturele infrastructuur uit te breiden. Vraag is wel hoe je die energie vasthoudt. Met deze gebiedsbiografie en routekaart is in feite een manifest geschreven om te blijven investeren in die structuur en in de toekomstige ontwikkeling.
Routekaart
“Veelbelovende woorden”, zegt Marjan van Gerwen, directeur van CrossArts, vervolgens. Ze is nieuwsgierig naar hoe de routekaart gebruikt gaat worden, maar eerst en vooral bedankt ze iedereen die een bijdrage heeft geleverd aan deze culturele artistieke gebiedsbiografie. Ze is ervan overtuigd dat velen ook bij gaan dragen aan het vervolg. Om te onderstrepen dat stadmaken iets is van allemaal en niet van enkelen, zoals Ruud ook eerder opmerkte, reikt zij de eerste exemplaren van de gebiedsbiografie uit aan vier personen. Aan de wethouder als formele opdrachtgever, aan Meike Veldhuijsen van KOP die met Observatorium en BLASt het initiatief hebben genomen voor een vervolg op Liefde voor de Mark, aan Fieke Seelen die als vrijwilliger meehielp en enthousiast voor de stad iets wil betekenen en aan Jantine Frantzen, gemeentearchivaris van het Stadsarchief om de ideevorming, de documenten en de gedocumenteerde resultaten te archiveren voor de toekomst. Marjan en Ruud overhandigen ten slotte de wethouder voor zijn kamer een artistieke impressie van hoe Marklandië eruit zou kunnen gaan zien.
“Ik sta er voor open”,
zegt Wethouder Eddie Förster in zijn dankwoord. Hij vindt het ongelooflijk inspirerend wat hier allemaal gebeurd is. “Het is een eer wethouder van stedelijke ontwikkeling te zijn en me bezig te mogen houden met zo’n prachtig gebied als ’t Zoet. Hoe maken we daarvan een gastvrij, grenzeloos gebied waar je graag bent? Zo’n verhaal van jullie kan helpen en met mijn collega van Cultuur zijn we positief, gaan we het laden. Ik sta er voor open. Dit is het moment. Deze (hij houdt de kaart van Marklandië omhoog) gaat opgehangen worden, mijn kamer is groot genoeg. We gaan het met elkaar doen. Kom maar langs en pak je positie!”
Marjan bedankt de wethouder en licht het vervolg van de avond toe. Met een drankje in de hand kunnen de bezoekers bij vijf kunstenaars nog eens ervaren wat de Liefde voor de Mark heeft opgeleverd.
Na de pauze
“Het prettige van water is dat het per definitie op z’n gemak,
en onderhevig aan natuurwetten een vast te stellen,
betrouwbare eindbestemming heeft.”
zo begint stadsdichter Joep Span een tijdens de avond gemaakt gedicht over de Mark. Met de input van een tiental bezoekers beschrijft hij de gezamenlijke liefde voor de rivier. “In de geest van de Mark”, zo sluit hij af, “kunnen we de oevers vormgeven,” doelend op de toekomstige ontwikkelingen langs de rivier.
Dan volgt een spetterend filmpje over drie jaar CrossArts met al haar activiteiten. Van het wandtapijt van Claudy Jongstra in de Grote Kerk, via SPEEL! tot De Veerman, van informatie en debat tot kunst en wandelcafe’s, en van beeldende kunst, muziek, fotografie, film, circus, poëzie tot allerlei mengvormen. Wat buiten de kleurrijkheid opvalt zijn deelnemers, kunstenaars en medewerkers met geconcentreerde en vrolijke blikken. Een mooi overzicht met als laatste beeld een collage van 50 foto’s in het klein.
Slot
Dat vormt een mooi decor voor de afsluitende woorden van Wicher Meijer, voorzitter van het bestuur van CrossArts. Hij dankt gastheer BLASt voor de avond en Observatorium voor dit laatste jaar van Crossarts. Wel een formeel einde van de stichting, geen einde aan de stroom van ideeën, aan het maken van verhalen. KOP gaat door samen met Observatorium en BLASt en De Veerman als kunstwerk blijft behouden voor Breda door Kairos. Het licht blijft branden.
Toch is er ook enige weemoed: in drie jaar zijn grote stappen gezet, maar we waren niet gauw thuis. Wicher memoreert de opdracht van de gemeente: een kunsthal zonder muren, geen stenen maar een programma, kunst en cultuur naar de mensen, innovatief met Bredase kunstenaars, een nieuwe organisatie gepositioneerd in het bestaande veld.. Ga daar maar aan staan! Het bleek moeilijk dat steeds praktisch handen en voeten te geven. Er zijn mooie resultaten geboekt, maar niet alles is gelukt. We hadden meer bezoekers en deelnemers gewenst, we wilden ook meer samenwerking en we zijn er niet in geslaagd meer externe geldstromen te realiseren. Duidelijk werd al snel dat de ambitie en het project meer tijd vragen, een langere planning en daarmee ook meer middelen. Die geleerde lessen geven we door aan de stad. Hij wenst Breda naast een stromende rivier, groene kades waar het straks voor nieuwe maar ook oude bewoners plezierig vertoeven is. Na zijn bestuursleden en het team o.l.v. van Marjan van Gerwen bedankt te hebben sluit hij af met een citaat van Yvonne Né die op een dag op De Veerman verbleef:
“Ik stapte op een dag in september op de Veerman, om pas vijf uur later weer weg te gaan, ik had er met gemak nog vijf uur kunnen zitten. Zonder verwachting daarheen, het stromen van het water, het kijken wat er is, dat is het mooie aan de rivier. Ik keerde mijn rug naar de stad en liet het water onder me door stromen, terwijl de wisselvalige wolkenlucht over me heen ging. Voor de toekomst wens ik een rivier met groene kades en begroeiing dan wordt de rivier eer aan gedaan, laat dat stromen, het water geeft de stad een ziel, naast de gebouwde monumenten die Breda rijk is.”
Foto: Edwin Wiekens © 2024