De coronacrisis raakt alles en iedereen. Ook de architectuurpraktijk wordt erdoor getroffen. Bij ons eigen bureau merken we dat particulieren hun bouwplannen voor zich uit schuiven en dat ook professionele opdrachtgevers de kat uit de boom kijken. Volgens de Bond van Nederlandse Architecten verwachten architectenbureaus voor de komende maanden een omzetdaling van 20 tot wel 30 procent. Als op termijn het zwarte scenario van het IMF van 7.5 procent economische krimp voor Nederland bewaarheid wordt, ligt er voor ons nog een zware tijd in het verschiet.
Reden tot somberheid alom, maar zoals bij elke crisis liggen er ook nu juist kansen en uitdagingen voor onze branche. De ruimtelijk impact van de anderhalvemetermaatschappij die premier Rutte ons voor lange tijd heeft voorgespiegeld is enorm. Letterlijk betekent dit dat op korte termijn voor de totale gebouwde omgeving zal moeten worden onderzocht hoe we die anderhalve meter afstand tussen zeventien miljoen Nederlanders kunnen waarborgen. Deze opgave vraagt om creatieve oplossingen waarbij architecten het voortouw kunnen nemen. Een inspirerend voorbeeld vond ik het idee van Shift Architecture voor de lay-out van micromarkets (versmarkten) in de open lucht. Zelf zijn wij door onze opdrachtgevers benaderd om na te denken over compleet aangepaste werkplekindelingen in kantoren. Hierbij dient de anderhalve meter afstand tussen werkplekken geborgd te worden en wordt er ook nagedacht over slimme routing en flexibel gebruik van ruimtes. Deze opgaves proberen te beantwoorden aan de maatregelen die voor beheersing van het virus door de overheid worden opgelegd. Maar ook in veel breder verband zullen we ons moeten afvragen wat de blijvende gevolgen van deze crisis zijn. Zullen we na de crisis meer thuis blijven werken of gaan we massaal terug naar kantoor? Blijft het onze doelstelling om steden verder te verdichten of dienen we juist meer lucht en ruimte in acht te nemen? Het belang van virtuele omgevingen zal door het beperken van fysiek contact in ieder geval alleen nog maar verder toenemen. Zoals Aaron Betsky onlangs al stelde, liggen er voor architecten kansen om mee te denken over de vormgeving van dit virtuele domein, dat nu nog vaak ruimtelijke kwaliteit ontbeert.
Het waardevolle aan deze crisis is wat ons betreft ook dat zij heeft aangetoond dat er wel degelijk een gevoel van urgentie kan ontstaan. Zaken die tot voor kort onmogelijk werden gehouden, zijn nu al weken gemeengoed. De prijs hiervoor is natuurlijk hoog, maar maatschappijbreed is wel het besef doorgedrongen dat als het echt moet er ook heel veel kan. De herwaardering van niet-materiële zaken en het gevoel van onderlinge solidariteit zijn eveneens van groot belang. Dit alles kan ons helpen bij het voortvarend beantwoorden van twee grote vraagstukken waar Nederland ook nu nog voor staat: De noodzaak van de energietransitie en de realisatie van vele honderdduizenden woningen. Vanuit omdenken in de crisis, intensieve samenwerking tussen ontwerpende en uitvoerende partijen en dit besef van urgentie is er veel mogelijk. De overheid zal hierbij een initiërende en sturende rol op zich moeten nemen. Dat wethouder Paul de Beer afgelopen week in de krant liet optekenen dat de grote bouwprojecten in Breda moeten doorgaan, geeft de burger in ieder geval moed!
foto: Ton Gjeltema